|
1- Оятдаги
الَّذِينَ
(шундай кимсаларки), сўзи умумий маънода келяпти. Шу маъно билан Аллоҳ Таоло бизга кофирлар ҳар қанча огоҳлантирилсалар ҳам, уларга Ислом ҳар қанча етказилса ҳам барибир ишонмасликларини билдиряпти. Хўш шу сўз умумийлигича қоладими ёки уни хослайдиган бирор қарина борми?
Қатъий гап шуки, бу сўз умумийлигича қолмайди. Чунки Пайғамбар с.а.в. Ислом билан юборилганлар. Уни кофир ҳолдаги одамларга етказишлари керак. Бу одамларнинг айримлари имонга келиб, айримлари кофир ҳолича қолиб кетдилар. Шунинг учун бу умумий маънодаги ҳужжат хосланади. Унинг хосланиши ақл билан бўлади. Ақл шаръий ҳужжатни агар у ақида яъни, куфр ва имон мавзусида бўлса, хослай олади. Чунки имоннинг йўли ақлдир. Шунинг учун Аллоҳ Таолонинг:
ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ لَّا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ
– „ Мана шу Аллоҳ Парвардигорларингиздир, У барча нарсанинг яратгувчисидир. Ҳеч қандай илоҳ йўқ, магар Унинг Ўзигина бордир. Бас қаёққа бурилиб кетмоқдасизлар?!“. [40:62]
деган оятини ақл хослайди. Бу оятдаги «ҳамма нарса» ибораси умумий маънода. Лекин у Аллоҳдан бошқа ҳамма нарса бўлиб хосланади. Бу хосланиш ақл воситасида амалга ошади.
Мана шунга биноан
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ
(куфр йўлини тутган кимсалар эса) ояти кофирларнинг айрим қавмлари билан хосланади. Аллоҳ уларнинг ҳеч қачон имонга келмасликларини Пайғамбар с.а.в.га билдиряпти. Ибн Аббосдан ривоят қилинган саҳиҳ ҳадисда у киши, бу оят Пайғамбар с.а.в. замонларида бўлган, лекин имонга келмаган яҳудларнинг олимлари ҳақидадир, деган. Рабиъ ибн Анас, бу оят Бадр жангида ўлдирилган Қурайшдан бўлган бир неча кишилар ҳақида, деган. Яна бошқалар, Абу Лаҳаб ва Абу Жаҳл 37 каби махсус кофирлар ҳақида, дейишган.
Муҳрлаш феълининг иснодини Аллоҳга бериш муташобиҳ
خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ
(Аллоҳ уларнинг дилларини муҳрлаб қўйган) оятдандир.
Рожиҳ гап шуки, ўша махсус кофирлар ўз куфрларида шу қадар қаттиқ туриб олганларки, ҳақиқатдан шу қадар қаттиқ юз ўгирганларки, бу нарса уларнинг дилларида шу қадар қаттиқ
(37) Табарий тафсири 1/109.
58-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204